در سالهای اخیر، برنامه نویسی به عنوان یکی از مهارتهای پرکاربرد و محبوب در بسیاری از کسب و کارها شناخته شده است. برنامه نویسی وب به ویژه توسعه Front End نیز یکی از حوزههای برنامه نویسی به حساب میآید که استقبال از آن در سالهای اخیر به میزان چشمگیری افزایش داشته است. به دنبال آن، بازار کار برنامه نویسی Front End نیز روز به روز گستردهتر میشود. به این سبب، افراد بسیاری به دنبال شروع یادگیری مباحث فرانت اند هستند. بنابراین، در این مقاله ابتدا زبان های برنامه نویسی Front End معرفی میشوند و در ادامه، چگونگی قرارگیری در مسیر یادگیری زبان های برنامه نویسی فرانت اند مورد بررسی قرار میگیرد.
Front End چیست ؟
Front End در یک وبسایت یا وباپلیکیشن به بخشهایی گفته میشود که کاربران به طور مستقیم با آنها در تعامل هستند. مواردی مثل رنگها و استایل متنها، تصاویر، جداول و گرافها، دکمهها، رنگها و نوار وضعیت صفحات وب، همگی مربوط به Front End یا سمت کلاینت اپلیکیشن هستند. سه زبان برنامه نویسی CSS ،HTML و جاوا اسکریپت به عنوان رایجترین زبان های برنامه نویسی Front End به حساب میآیند. ساختار، طراحی، رفتار و محتوای همه آنچه که هنگام باز شدن وب سایتها، وب اپلیکیشنها یا برنامههای تلفن همراه در مرورگر مشاهده میشود، توسط توسعه دهندگان Front End پیادهسازی میشود.
دو هدف اصلی در Front End افزایش واکنشگرایی (Responsiveness) و کارایی صفحات وب است. برای رسیدن به این مهم، وب سایت باید به گونهای طراحی شود که همه بخشهای آن متناسب با اندازه صفحه نمایش باشند و این موضوع در تمام دستگاهها با اندازه صفحه نمایشهای مختلف صادق باشد. پس از پرداختن به چیستی Front End صفحات وب، اکنون این سوال پیش میآید که مزایای زبان های برنامه نویسی Front End کدامند؟ در بخش بعدی از این مقاله به این سوال پاسخ داده میشود.
مزایای برنامه نویسی Front End چیست ؟
برنامه نویسی Front End دارای مزیتهای مختلفی است که در این بخش برخی از آنها به صورت خلاصه فهرست شدهاند:
- توسعه سریع و نتایج کاربر محور
- واکنش سریع به ویژگیها و برنامهها
- ارائه محیط امن
- آسان برای یادگیری، استفاده و مقیاسبندی فناوریهای مختلف
- ارائه ویژگیها و قالببندیهای قدرتمند
- برنامهنویسی به صورت بلادرنگ
در ادامه این بخش مقدماتی از معرفی زبان های برنامه نویسی Front End ، برخی از مزیتهای فوق شرح داده میشوند.
- توسعه سریع و نتایج کاربر محور: یک از اساسیترین مزیتهای برنامه نویسی Front End این است که کدهای تولید شده به سرعت اجرا و پیادهسازی میشوند. از سوی دیگر، به دلیل امکان دسترسی به ابزارهای پیشرفته فناوری و فریمورکهای مخصوص Front End ، کارها با سرعت بیشتری پیش میروند. به این ترتیب، مدت زمان لازم برای ساخت محصول نهایی بسیار کم میشود. در صورتی که بخش Back End یک اپلیکیشن به خوبی برنامه نویسی شده و از سرعت مطلوبی برخوردار باشد، میتوان به راحتی با ایجاد Front End ، آن را به بهترین نحو ممکن آماده استفاده کرد. با افزایش تجربه برنامه نویسان، توسعه و ساخت یک Front End کاربردی و مناسب کار چندان دشواری نخواهد بود.
- واکنش سریع به ویژگیها و برنامهها: فناوریها و فریمورکهای جدید به عنوان مجموعهای از ابزارهای کمکی به حساب میآیند که برنامهنویسان میتوانند با استفاده از آنها به راحتی در صفحات وب خود ویژگیهای واکنشگرا (Responsive) ایجاد کنند. با به کارگیری چنین ویژگیهایی در صفحات وب، واکنشگرایی، پاسخ و عملکرد کارآمد اپلیکیشنها تسهیل پیدا میکند.
- ارائه محیط امن: در صورتی که برای کدنویسی توسعه سمت کلاینت از فریمورکهای Front End استفاده شود، محیط کدنویسی کاملاً امن به حساب میآید. در حقیقت، به واسطه محیط امن زبان های برنامه نویسی Front End ، کاربران این امکان را دارند که کدها و وب سایتهایشان را در چندین مرورگر حفظ کنند.
- آسان برای یادگیری، استفاده و مقیاسبندی فناوریهای مختلف: اکثر چارچوبهای نرمافزاری و فناوریهای مدرنی که در توسعه Front End مورد استفاده قرار میگیرند، از سختترین فیلترها عبور داده شدهاند و کارایی مطلوبی دارند. بنابراین با استفاده از این فریمورکها، لایههای ساختاری کاربرپسند و مناسبی قابل تولید هستند؛ به طوری که دنبال کردن و یادگیری آنها به راحتی انجام میشود.
- برنامهنویسی به صورت بلادرنگ: در حال حاضر، امکان مشاهده تغییرات در مرورگر بدون هیچ گونه نگرانی بابت از دست دادن وضعیت فعلی اپلیکیشن و بدون نیاز به تکرار بارگذاری صفحات مرورگر برای توسعه دهندگان وجود دارد.
در این بخش از معرفی زبان های برنامه نویسی Front End ، برخی از فواید استفاده از برنامه نویسی Front End شرح داده شدند. اکنون در ادامه، به برخی از چالشهای توسعه فرانت اند پرداخته میشود. البته باید توجه کرد علی رغم اینکه معمولاً فناوریهای موجود در دنیای علم کامپیوتر کاستیهایی دارند، در بیشتر مواقع مزیتهای آنها به مراتب بیشتر از معایب آن است.
معایب برنامه نویسی Front End چیست ؟
برخی از کاستیهای جزئی برنامه نویسی Front End به شرح زیر است.
- تغییرات متعدد و مشکلات مربوط به روز نگهداری دانش
- عدم امکان مرزبندی میان توسعه فرانت اند و دیگر زمینهها
- توسعه شخصیسازی شده
- عدم همترازی با سیستمهای دارای محاسبات
در ادامه این بخش مقاله تعدادی از این معایب به صورت مختصر شرح داده میشوند.
تحولات سریع و نیاز دائمی به یادگیری فناوریهای جدید
همزمان با افزایش روزافزون محصولات ارائه شده در اینترنت، چالشهایی مختلفی برای توسعه دهندگان ایجاد میشود. چون سرعت پیشرفت فناوری و ابزارها گوناگون به گونهای است که همراهی با این تغییرات برای برنامهنویسان Front Endامری دشوار به حساب میآید.
از سوی دیگر، فریمورکها نیز بهروزٰرسانی میشوند و در صورتی که توسعه دهندگان نتوانند آخرین نسخه بهروزرسانی شده را دریافت کنند، از استانداردهای مدرن عقب میماند. بنابراین، توسعه دهندگان آیندهنگر میتوانند با حفظ مهارتها و به روز نگهداری آنها، بر این محدودیت غلبه کنند.
عدم امکان تعیین مرزبندی دقیق میان توسعه فرانت اند و دیگر جنبههای برنامه نویسی وب و توسعه اپلیکیشن
برنامه نویسی Front End به گونهای است که امکان ایجاد مرزبندی برای آن وجود ندارد. یعنی، نمیتوان مشخص کرد آموزشهای توسعه Front End در کجا متوقف میشود. به همین دلیل، معمولاً برای توسعه دهندگان آگاهی از شغل خود و اینکه چه زمانی به عنوان توسعه دهنده ارشد مشغول کار میشوند، دشوار است.
عدم همترازی با سیستمهای دارای محاسبات زیاد
در تعدادی از وب سایتها و اپلیکیشنها محاسبات سنگین همراه با حجم زیادی از انتقال دادهها در هر دقیقه انجام میشود. از سوی دیگر، تعداد فناوریهایی که از این شرایط پشتیبانی میکنند محدود هستند. البته جای نگرانی نیست، چون راه حلهایی برای مقابله با این محدودیتها وجود دارد.
برای مثال، میتوان با از بین بردن پیچیدگیها و تبدیل آنها به ماژولهای کوچک سازمان یافته و مستقل بر دشواریها غلبه کرد. در این صورت، امکان بهرهوری از فناوریهای مناسبتر فراهم میشود و در صورت وجود محاسبات سنگین، تعامل با Back End با سرعت بیشتری انجام خواهد شد. تا این بخش از مطلب مزایا و معایب برنامه نویسی Front End بیان شدند، در ادامه چگونگی قرارگیری در مسیر یادگیری فرانت اند به صورت مرحله به مرحله شرح داده شده است.
مسیر یادگیری فرانت اند چیست؟
توسعه فرانت اند یکی از رایجترین مشاغل روز بازار کار کنونی به حساب میآید. حال این سوال پیش میآید که نقشه راه برنامهنویسان Front End چیست؟ در ادامه این بخش، به این سوال پاسخ داده میشود که چگونه میتوان به عنوان توسعهدهنده Front End مشغول کار شد.
این فرآیند چهار مرحله ساده دارد:
- درک مفاهیم و مباحث پایه
- آشنایی با فریمورکها و کتابخانههای Front End
- آزمون و خطا
- استمرار در یادگیری و دانش به روز
به دلیل اهمیت تک تک مراحل نقشه راه فرانت اند و همچنین، نقش اساسی ترتیب یادگیری زبان های برنامه نویسی Front End ، لازم است هر یک از این مراحل به صورت جامع و به زبان ساده شرح داده شوند.
مرحله اول: درک مفاهیم و مباحث پایه
برای ساخت یک وب سایت، ابتدا لازم است افراد بر مفاهیم پایه و پراهمیت حوزه وب، ساختار آن و نحوه سازگاری وب و اپلیکیشن به طور کامل تسلط داشته باشند. پس از آشنایی با مفاهیم اولیه، افراد میتوانند به مبانی برنامه نویسی وب یعنی کدنویسی بپردازند.
توسعه دهنده Front End با بخش سمت کلاینت وب سایت کار میکند. به طوری که این کدها روی مرورگر کلاینت اجرا میشود و به واسطه آنها مواردی مانند ظاهر وب سایت، چگونگی درخواست دادهها از سرور و نحوه تعامل با سیستم کلاینت تعیین خواهند شد. به این ترتیب، در مرحله اول آموزش برنامه نویسی سمت فرانت اند، ابتدا باید زبان های برنامه نویسی Front End به عنوان یک پیشنیاز ضروری آموخته شوند که این زبانها شامل CSS ،HTML و جاوا اسکریپت هستند.
مرحله دوم: آشنایی با فریمورکها و کتابخانههای Front End
پس از آشنایی با مفاهیم و اصول پایه کدنویسی فرانت اند، نحوه ساختاربندی آنها، روشهای استایلدهی به صفحات وب و چگونگی ساخت وب سایتهای پویا، در این مرحله میتوان با استفاده از فریمورکها و کتابخانههای مختلف دانش خود را در زمینه توسعه وب سمت فرانت اند افزایش داد.
توسعه و یکپارچهسازی برنامه نویسی Front End و Back End با کمک فریمورکهای وب تسهیل مییابد. به طور کلی، فریمورک وب یک پکیج (دارای فولدرها و پوشههای مختلف) است که در آن کدهای استانداردسازی شده قرار گرفتهاند و میتوان از آنها به عنوان پایه اولیه ساخت یک وب سایت استفاده کرد. به بیانی دیگر، چارچوبهای نرمافزاری یک بسته آغازین هستند که امکان ساخت وب سایت روی آن فراهم میشود.
مرحله سوم: آزمون و خطا
پس از یادگیری اصول پایه زبان های برنامه نویسی Front End و همچنین کار با چارچوبهای نرمافزاری کاربردی آن، تقریباً مسیر آموزش کدنویسی و ساخت اپلیکیشنهای قدرتمند تکمیل میشود. بنابراین، لازم است با بهرهگیری از تمرین و آزمون و خطا، این مهارتها تقویت شوند. به این ترتیب، ایجاد وب سایتهای مختلف به عنوان نمونه کار باعث میشود تمام این فرآیند به بهترین شکل ممکن در ذهن حک شود.
مرحله چهارم: استمرار در یادگیری و دانش به روز
اینترنت دائماً در حال تغییر است و همه روزه روشهای پیشرفته برنامه نویسی متعددی ارائه میشوند. بنابراین، تداوم در یادگیری و بهروز نگه داشتن مهارتهای مرتبط با فناوری یک ضرورت به حساب میآید. البته باید توجه کرد، این به این معنی نیست که مهارتهای آموخته شده در گذشته بیاهمیت هستند، بلکه یعنی، به منظور رشد در حوزه برنامه نویسی وب باید از فناوریهای روز دنیای علم کامپیوتر مطلع بود و در عین حال، از دانش و سابقه خود به عنوان یک مزیت کلیدی در جهت شکوفایی استفاده کرد.
زبان های برنامه نویسی Front End کدامند؟
برنامهنویسان Front End میتوانند با کمک فناوریهای متعددی دادههای کدنویسی شده را به رابط کاربری مناسب تبدیل کنند. از میان این روشها، تعدادی از زبان های برنامه نویسی Front End به عنوان مرسومترین ابزارهای توسعه سمت کلاینت شناخته شدهاند که در ادامه به آنها پرداخته میشود.
نکته: لازم به ذکر است HTML و CSS زبان «برنامه نویسی» به حساب نمیآیند، اما در بیشتر منابع معمولاً به عنوان زبان برنامه نویسی نام برده میشوند. به همین دلیل، در این مقاله نیز از این رویکرد پیروی میشود.
معرفی HTML
HTML یک زبان نشانهگذاری است که برای توسعه Front End وب سایتها و وب اپلیکیشنها استفاده میشود. زبان نشانهگذاری HTML به اختصار از عبارت «Hypertext Markup Language» برگرفته شده است. پس از انتشار نسخه اولیه HTML در سال 1373، این برنامه به طور مداوم بهروزرسانی و در هر نسخه ویژگیهای جدیدی به آن اضافه میشود.
آخرین نسخه زبان HTML با نام HTML5 ارائه شده است. زبان HTML به گونهای طراحی شده است که برنامهنویسان مبتدی و تازهکار میتوانند یادگیری زبان های برنامه نویسی Front End را با آن آغاز کنند. از سوی دیگر، با توجه به اینکه HTML در اغلب وب سایتهای موجود در اینترنت استفاده میشود، میتوان آن را به نوعی یک زبان کاربردی و رایج در علم کامپیوتر دانست.
حال به برخی از ویژگیهای اصلی زبان HTML پرداخته میشود.
- سهولت یادگیری HTML و استفاده از تگهای آن
- یک پلتفرم مستقل و عدم نیاز به وابستگیها
- امکان اضافه کردن تصاویر، ویدیوها و فایلهای صوتی به صفحات وب
- ارائه قابلیت درج فرامتن (Hypertext) به متون
- سادگی پیادهسازی HTML به عنوان یک زبان نشانهگذاری
- امکان استفاده از تگهای قالببندی به منظور ارائه نمایشهای کارآمد
- استفاده از روشهای منعطف برای طراحی صفحات وب و متنهای آنها
- قابلیت استفاده از لینکها در HTML و آسانسازی دسترسی به مطالب مختلف وب سایت
- پشتیبانی از سیستم عاملهایی مانند ویندوز، مکینتاش (Macintosh) و لینوکس (Linux)
مزایای استفاده از HTML
HTML یک زبان نشانهگذاری آسان و کاربردی در حوزه برنامه نویسی وب به حساب میآید و از مزیتهای مختلفی برخوردار است. در ادامه این بخش از معرفی زبان های برنامه نویسی Front End ، به برخی از مزایای مهم HTML پرداخته میشود.
- HTML به صورت گسترده در صفحات وب به کار میرود.
- زبان HTML در اغلب مرورگرهای رایج پشتیبانی میشود.
- مدت زمان لازم برای یادگیری زبان HTML کوتاه است.
- به صورت پیشفرض در ویندوز قابل استفاده است و هیچ نیازی به خرید نرمافزارهای اضافه وجود ندارد.
- نحو یا همان سینتکس HTML بسیار انعطافپذیر است.
- امکان استفاده از قالبها در HTML فراهم شده است.
- مشابه سینتکس XML، از HTML نیز به طور روزافزون برای ذخیرهسازی دادهها استفاده میشود.
- خدمات آن بدون هزینه اضافی و به صورت رایگان ارائه میشوند.
- با به کارگیری تگها و صفتهای (Attributeهای) متعدد HTML، امکان مختصر کردن خطوط کد وجود دارد.
معایب استفاده از HTML
معمولاً بخش عمده ابزارها و فناوریهای قابل دسترس دنیای علم کامپیوتر علاوه بر مزیتهای متعدد، تعدادی کاستی نیز دارند. در این بخش، برخی از مشکلات مربوط به HTML شرح داده شدهاند. باید توجه کرد علی رغم وجود کاستیهای جزئی در HTML، همچنان این زبان یکی از بهترین زبان های برنامه نویسی Front End به حساب میآید و میتوان یادگیری آن را نقطه شروع مناسبی برای ورود برنامهنویسان مبتدی به حوزه برنامه نویسی وب دانست.
- امکان ایجاد صفحات ساده و ثابت: در صورتی که فقط از HTML استفاده شود، امکان ساخت صفحات پویا وجود ندارد، چرا که HTML یک زبان ایستا (Static) است.
- ساختاردهی اسناد: ممکن است در برخی شرایط، ایجاد ساختار برای اسناد HTML با چالشهای مختلفی همراه باشد. همچنین، برای ساخت وب سایت کدنویسی زیادی لازم است.
- ويژگیهای امنیتی: در میان زبان های برنامه نویسی Front End ، زبان نشانهگذاری HTML یک زبان ساده و ابتدایی به حساب میآيد و امکانات امنیتی آن محدود هستند.
معرفی CSS
CSS به اختصار از عبارت Cascading Style Sheets (استایلشیتهای آبشاری) برگرفته شده و با کمک آن میتوان یک ظاهر مناسب و کاربرپسند برای قالببندی و استایل وب سایت ایجاد کرد. در حقیقت، CSS چگونگی قرارگیری المانهای صفحه وب را تعیین میکند و به عنوان ابزاری برای جذب کاربر به سوی وب سایت تلقی میشود.
CSS به منظور تبدیل سند به فرم و شکل قابل استفاده برای مخاطبان به کار میرود. به طور ویژه، این امر برای مرورگرهایی مانند کروم، فایرفاکس و Edge اهمیت دارد که برای انتقال اسناد به صفحات، چاپگرها و پروژکتورها ساخته شدهاند.
اکنون در ادامه برخی از ویژگیهای مهم و کلیدی CSS شرح داده میشوند.
- انتخابگرها (Selectorها): انتخابگرهای CSS ابزارهایی هستند که با کمک آنها، کاربران میتوانند عناصر مختلف یک صفحه وب را انتخاب و مدیریت کنند. میتوان انتخابگرها را به عنوان مجموعهای از اجزای ساختاری دانست که برای تطبیق ویژگیها و مقادیر آنها به کار میروند. سلکتورهای جدید، قابلیت تعیین شبه کلاسها (Pseudo-classes) برای استایلدهی عناصر URL هدف را دارند. علاوه بر این، انتخابگرها دارای یک شبه کلاسبه نام Checked برای حالت دادن به عناصر علامتدار (Checked)، از جمله دکمههای رادیویی (Radio Buttons) و کادرهای تایید (Checkboxes) هستند.
- جلوههای متن (Text Effects) و قالببندی (Layout): در نسخه CSS3 تنظیمات مختلفی مانند تغییر ترازبندی متن، تنظیم فضای خالی یک سند و سبک خطکشی (خط تیره گذاری) کلمات اضافه شدند.
- نمایش بصری مناسب برای آغاز شبه کدها: CSS دارای ویژگیهایی است که به تنظیم فضاهای کاراکتر برای افزایش جلوههای بصری و قرار دادن Drop Cap در ابتدای پاراگرافها کمک میکند. منظور از Drop Cap این است که حرف یا واژه ابتدای پاراگراف با اندازه بزرگتری نمایش داده شود تا از لحاظ بصری ظاهر شبه کدها بهتر شوند.
مزایای استفاده از CSS
در سالهای اخیر، CSS به عنوان ابزاری کارامد و ساده در میان زبان های برنامه نویسی Front End شناخته شده است. CSS یا همان استایلشیتهای آبشاری مزیتهای زیادی دارد که در ادامه به تعدادی از این مزیتها اشاره میشود.
- صرفهجویی در زمان: تنها با یکبار نوشتن کدهای CSS، میتوان از آنها در صفحههای HTML مختلف استفاده کرد. میتوان برای هر یک از عناصر HTML استایلهای CSS مجزا تعریف کرد و در صورت نیاز، آنها را در چندین صفحه وب به کار برد.
- نگهداری و بقای آسان: کدهای CSS به گونهای طراحی شدهاند که نگهداری آنها به آسانی انجام شود. به طوری که برنامهنویسان میتوانند با اعمال تغییرات سراسری روی کدهای پروژه به راحتی استایلهای CSS را ویرایش کنند و به دنبال آن، صفحههای وب به طور خودکار بهروزرسانی شوند.
- تغییر استانداردهای وب: با افزایش روزافزون استفاده از CSS در سالهای اخیر، دیگر از ویژگیهای HTML به صورت گسترده استفاده نمیشود. به همین دلیل توصیه میشود برنامهنویسان وب در صفحات HTML از CSS استفاده کنند تا از سازگاری با نسخههای مرورگر در آینده اطمینان حاصل شود.
معایب استفاده از CSS
علی رغم اینکه همه فناوریهای کنونی مزیتهای مختلفی دارند، اما معمولاً در اغلب موارد هر معایبی نیز برای آنها وجود دارد. این موضوع برای CSS نیز صدق می کند. البته باید توجه کرد، مزیتهای CSS بر معایب آن سنگینی میکنند و همچنان میتوان آن را به عنوان یکی از زبان های استایلدهی و در ارتباط مستقیم با زبان های برنامه نویسی Front End در حوزه توسعه وب در نظر داشت. در ادامه، به برخی از معایب استفاده از CSS پرداخته میشود.
- مشکلات میان مرورگرها: با وجود اینکه میتوان به راحتی در کدهای CSS صفحات وب تغییر ایجاد کرد، اما لازم است از سازگاری CSS پس از اعمال تغییرات اطمینان حاصل شود. یعنی برنامهنویس باید بررسی کند آیا تمام تغییرات اعمال شده در مرورگرهای مختلف به صورت یکسان نمایش داده میشوند یا خیر؟
- معماری چند سطحی و ایجاد سردرگمی: ممکن است برخی از برنامهنویسان وب به ویژه افراد مبتدی، به دلیل سطوح متعدد زبان برنامه نویسی CSS دچار سردرگمی و ابهام شوند. هر یک از نسخههای CSS2 ،CSS1 و CSS3 همه تا حدی دارای مشخصات متفاوت هستند.
معرفی جاوا اسکریپت
جاوا اسکریپت (JavaScript) که به اختصار JS نیز نامیده میشود، یک زبان سطح بالای تفسیری (Interpreted) است. زبان برنامه نویسی جاوا اسکریپت به گونهای طراحی شده است که با کمک آن امکان پیادهسازی ویژگیهای پیچیده در صفحات وب وجود دارد. در هر زمان که یک حرکت پویا مانند نمایش بهروزرسانیهای محتوا به صورت دورهای، گرافیکهای متحرک دو بعدی و سه بعدی، نقشههای تعاملی و موارد دیگر در حال انجام است، میتوان از جاوا اسکریپت استفاده کرد.
این زبان برنامهنویسی به همراه HTML و CSS سه فناوری اساسی و ضروری تشکیلدهنده صفحات وب محسوب میشوند. با استفاده از جاوا اسکریپت میتوان وب سایتهای تعاملپذیر ایجاد کرد و به همین دلیل یک بخش کاربردی از وب اپلیکیشنها به حساب میآید. جاوا اسکریپت به عنوان یکی زبان های برنامه نویسی Front End محبوب میان برنامهنویسان به شمار میرود، در ادامه برخی از ویژگیهای شاخص اشاره میشود.
- زبان اسکریپتی شیمحور (Object-centered): جاوا اسکریپت مانند ویژوال بیسیک (Visual Basic) یک زبان برنامه نویسی مبتنی بر شی محسوب میشود و مفاهیم آن بر اساس اشیا ساخته شدهاند. چنین زبانهایی به طور گسترده برای خصوصیاتی همچون چندریختی (Polymorphism) به کار میروند و از این طریق، امکان نمایش یک شی به چند فرم وجود دارد.
- اعتبارسنجی ورودهای کاربر: فرآیند اعتبارسنجی فرم این امکان را برای کاربران فراهم میکند تا از طریق پر کردن فرم صفحه وب، تعاملات کلاینت را آغاز کنند. به منظور تأیید اطلاعات ارائه شده توسط کاربر، باید جزییات فرم توسط کلاینت تأیید شود.
مزایای استفاده از جاوا اسکریپت
با توجه به اهمیت و همچنین کاربردهای متعدد جاوا اسکریپت به عنوان یکی از زبان های برنامه نویسی Front End ، لازم است مزایای آن شرح داده شوند. به این ترتیب، در ادامه این بخش از مقاله، به مزایای استفاده از جاوا اسکریپت در برنامه نویسی وب پرداخته میشود.
- سربار سرور: جاوا اسکریپت یک زبان برنامه نویسی سمت کلاینت است که به صورت پویا میزان تقاضای سرور را کاهش میدهد.همچنین با پیادهسازی برخی از کاربردها به کمک جاوا اسکریپت، دیگر نیازی به سرور وجود نخواهد داشت.
- رابط کاربری غنی و مناسب: میتوان از جاوا اسکریپت برای توسعه ویژگیهایی همچون عملیات کشیدن و رها کردن در اسلایدرها (Sliderها) استفاده کرد و این کاربرد میتواند به صورت اساسی رابط کاربری و تجربه کاربری (User Experience) را در یک وب سایت بهبود ببخشد.
- امکان بسط و گسترش صفحات وب: برنامهنویسان جاوا اسکریپت میتوانند با ایجاد اسنیپتهای (Snippetهای) جاوا اسکریپت، صفحات وب را برای چندین افزونه (Add-ons) شخص ثالث بسط دهند.
معایب استفاده از جاوا اسکریپت
در این بخش از مقاله، برخی از معایب زبان برنامه نویسی جاوا اسکریپت شرح داده میشوند.
- امنیت سمت کلاینت: با توجه به اینکه کدهای جاوا اسکریپت روی کامپیوتر کاربر اجرا میشوند، معمولاً به دلیل امکان وجود فعالیتهای مخرب، در این راستا نگرانیهایی امنیتی وجود دارند.
- پشتیبانی از مرورگر: ممکن است جاوا اسکریپت در هر مرورگری به صورت متفاوت تفسیر شود و این موضوع به مرورگر مورد استفاده بستگی دارد. به این ترتیب، همانطور که پیشتر گفته شد، ممکن است برای برخی از برنامهنویسان ساختن کدهایی که با تمام مرورگرها سازگاری داشته باشد (اصطلاحاً Cross-browser باشد)، امری دشوار به حساب بیاید.
تا این بخش مقدماتی از مقاله، برخی از مفاهیم پایه مربوط به زبان های برنامه نویسی Front End و مزایا و معایب هر یک ازآنها شرح داده شد، اکنون در ادامه برخی از دوره های شاخص مرتبط با آنها معرفی میشوند.
بهترین فریمورک های Front End
چارچوبهای نرمافزاری فرانت اند برای تسهیل کار برنامهنویسان وب ایجاد شدهاند. در این پکیجهای نرمافزاری معمولاً امکاناتی همچون ماژولهای کد از پیش نوشته شده (با قابلیت استفاده مجدد)، فناوریهای استانداردسازی شده مربوط به Front End و بلوکهای رابط کاربری ارائه میشوند. به واسطه قابلیتهای مذکور، دیگر نیازی نیست برنامهنویسان وب برای همه توابع و اشیا کدنویسی کنند، بلکه میتوانند به راحتی و به سرعت، وب اپلیکیشنها و رابطهای کاربری پایدار و ماندگار بسازند.
چارچوبهای نرمافزاری Front End شامل ابزارهای توسعه خاصی هستند. برای مثال گرید (Grid) به منظور سادهسازی اعمالی مانند مکان قرارگیری اجزای طراحی UI، تنظیمات فونت از پیش تعیین شده و بلوکهای استاندارد وب سایت (یعنی پنلهای جانبی، دکمهها، نوارهای وضعیت و سایر موارد) طراحی شده است.
فریمورکهای متعددی در زمینه توسعه وب Front End ارائه شده است و بیشتر آنها مبتنی جاوا اسکریپت اجرا میشوند. برنامهنویسان هنوز بر سر اینکه کدام یک از چارچوبهای نرم افزاری فرانت اند بهترین به حساب میآید، با یکدیگر به توافق نرسیدهاند. ممکن است برای برخی از برنامهنویسان به ویژه برنامهنویسان مبتدی و تازهکار، تصمیمگیری در مورد انتخاب فریمورک فرانت اند دشوار و همراه با چالش باشد. به همین دلیل، ابتدا باید نیازمندیها و جوانب مختلف را سنجیده و این انتخاب با توجه به آنها انجام شود. در این راستا، در ادامه این بخش، برخی از فریمورکهای محبوب و کاربردی Front End معرفی میشوند.
AngularJS
انگولار یک فریمورک متن باز جاوا اسکریپت است که عمدتاً برای توسعه وب اپلیکیشنهای تک صفحهای (SPAها) به کار میرود. چارچوب نرمافزاری انگولار پیوسته در حال رشد و گسترش است تا برنامهنویسان بتوانند به واسطه آن راههای بهتری برای توسعه وب اپلیکیشنها داشته باشند. انگولار HTML را از حالت ثابت یا اصطلاحاً ایستا به HTML پویا تغییر میدهد و همچنین، امکان بسط صفتهای (Attributes) زبان HTML از طریق دستورالعملها (Directiveها) در آن وجود دارد.
React.js
ریاکت یک کتابخانه اعلانی، منعطف و کارآمد جاوا اسکریپت است که برای ساخت رابط کاربری (UI) به کار میرود و توسط فیسبوک حمایت و پشتیبانی میشود. در واقع، ReactJS یک کتابخانه Front End به حساب میآید که به صورت متن باز و بر مبنای کامپوننت ارائه شده و وظایف مربوط به لایه نما (View Layer) در اپلیکیشن بر عهده این کتابخانه است.
Bootstrap
بوت استرپ یک فریمورک CSS رایگان و متن باز است که برای توسعه وب سایتها و وب اپلیکیشنهای واکنشگرا یا همان ریسپانسیو ایجاد شده است. توسعه دهندگان میتوانند با استفاده از فریمورک بوت استرپ و زبان های برنامه نویسی Front End یعنی CSS ،HTML و جاوا اسکریپت، وب سایتها را به صورت Mobile-First و واکنشگرا ایجاد کنند. طراحی Mobile-First یعنی به منظور ایجاد یک وبسایت، طراحی نسخه موبایل آن اولویت بیشتری دارد.
به این ترتیب، با به کارگیری طراحی Mobile-First میتوان ابتدا وب سایت را برای صفحه نمایشهای کوچک تلفن همراه آماده کرد و به مرور زمان وب سایت را برای صفحه نمایشهای بزرگتر نیز توسعه داد. افراد میتوانند برای آشنایی بیشتر با فریمورک بوت استرپ به مقاله «فریم ورک بوت استرپ چیست؟» به عنوان یک راهنمای شروع به کار با این فریمورک رجوع کنند.
jQuery
جیکوئری یک کتابخانه متن باز جاوا اسکریپت است که با کمک آن تعاملات میان سند HTML یا CSS و جاوا اسکریپت سادهسازی میشود. باید توجه داشت به طور دقیق، منظور از سند HTML/CSS، مدل شیگرای سند (Document Object Model | DOM) است. به بیان ساده، با استفاده از کتابخانه جیکوئری اعمالی مثل پیمایش و دستکاری سند HTML، مدیریت رویدادهای مرورگر، انیمیشنهای DOM ، تعاملات Ajax و توسعه جاوا اسکریپت بین مرورگرها تسهیل داده میشود.
SASS
منظور از SASS زبان بسط داده شده CSS است. SASS یکی از معتبرترین، قویترین و پیشرفتهترین ابزارها در زمینه زبان های برنامه نویسی Front End به حساب میآید و برای افزایش کاراییهای مختلف CSS موجود یک وب سایت استفاده میشود. میتوان با کمک آن مواردی همچون متغیرها، ارثبری (Inheritance) و کدهای تودرتو (Nested) را به آسانی به کار برد.
فلاتر
فلاتر یک «بسته توسعه نرمافزار» (Software Development Kit | SDK) متن باز است که برای توسعه رابط کاربری (UI)، توسط گوگل ارائه شده است. کدنویسی در فلاتر با استفاده از زبان برنامه نویسی دارت (Dart) انجام میشود. با کمک فلاتر امکان ساخت اپلیکیشنهای کامپایل شده بومی به صورت کاربردی و با ظاهر مناسب برای تلفن همراه (IOS و اندروید)، وب و دسکتاپ وجود دارد.
باید توجه داشت که میتوان با استفاده از فلاتر این اپلیکیشنهای کامپایل شده بومی را از یک کد پایه واحد (Single Codebase) ایجاد کرد. از جمله نقاط قوت کلیدی فلاتر میتوان به آسانتر شدن برنامه نویسی، وضوح بیشتر و انعطافپذیری رابط کاربری و عملکرد بهتر اجرای محلی اشاره کرد. در فروردین ماه سال ۱۴۰۰ (مارس سال ۲۰۲۱ میلادی) نسخه دوم فلاتر ارائه شد که در این نسخه بهروز شده فلاتر، امکان عرضه اپلیکیشنها برای وب و دسکتاپ در وضعیت بتا فراهم شده است.
Semantic-UI
رابط کاربر معنایی نیز مشابه بوت استرپ، یک فریمورک CSS به حساب میآید. فریمورک Semantic UI بر مبنای قوانین زبان طبیعی و توسط توسعهدهنده سرشناس فول استک، جک لوکیچ ساخته شده است. این چارچوب نرمافزاری به عنوان یکی از پروژههای پیشرو جاوا اسکریپت در گیتهاب به شمار میرود و از مزیتهای آن میتوان به سادگی کار با آن، مدت زمان کم برای ایجاد صفحات، ارائه تمهای (Themeهای) گوناگون اشاره کرد.
Foundation
فاندیشن یک فریمورک CSS است که در شهریور ماه سال ۱۳۹۰ (سپتامبر ۲۰۱۱) توسط شرکت ZURB ارائه شده است. در مقایسه با اغلب فریمورکها رابط کاربری پیشرفتهتری دارد. فریمورک فاندیشن با چندین مرورگر و دستگاههای قابل حمل مختلف سازگاری دارد. یکی از ویژگیهای شاخص و کاربردی چارچوب نرمافزاری Foundation، منوی واکنشگرا یا همان ریسپانسیو آن محسوب میشود.
این منو به گونهای طراحی شده است که به راحتی میتوان آن را به کار برد و همچنین با کمک CSS، استایلدهی به آن آسان است. به واسطه این فریم ورک واکنشگرا، طراحان و توسعه دهندگان وب میتوانند وب سایتهایی جذاب و کارآمد بسازند. مزیتهای مختلفی مانند سیستم صفحهبندی قدرتمند، امکان سفارشیسازی گسترده، توسعه کد سریع، حجم کم و دسترسی آسان به قالبهای مختلف همگی در فریمورک فاندیشن وجود دارند.
Materialize
متریالایز یک چارچوب نرمافزاری Front End محسوب میشود که با کمک آن امکان ادغام زبان طراحی متریال (Material Design) در هر صفحه وب یا وباپلیکیشن وجود دارد. زبان طراحی متریال گوگل یک زبان طراحی مبتنی بر اندروید است در آن مجموعهای از گایدلاینها (راهنماییها) برای طراحان و توسعه دهندگان فرانت اند ارائه شده است. در فریمورک Materialize با معرفی فیزیک، فضا ، نور و حرکت به طراحی از مفاهیم و اصول طراحی متریال گوگل پیروی میشود. این یعنی، علاوه بر عرض و طول، المانهای مختلف دارای عمق نیز هستند.
Backbone.js
یک کتابخانه جاوا اسکریپت است که به دلیل سهولت استفاده و ساختاری که برای برنامههای جاوا اسکریپت در آن ارائه میشود، مورد توجه ویژه جامعه توسعه دهندگان وب قرار گرفته است. باید توجه کرد Backbone.js چارچوب نرمافزاری نیست، بلکه یک کتابخانه است. تفاوت میان کتابخانه و فریمورک آن است که کتابخانهها در کدهای برنامهنویسان فراخوانی میشوند اما در نقطه مقابل، فریمورک کنترل را بدست میگیرد و در واقع، این فریمورک است که کدهای برنامه را فراخوانی میکند.
Ember.js
Ember.js یک فریمورک فرانت اند جاوا اسکریپت به حساب میآید که برای ساخت وب اپلیکیشنهای تک صفحهای ارائه شده است. تمرکز اصلی در Ember.js روی توسعه کلی اپلیکیشنها و کمینهسازی تفاوتهای بیاهمیت میان برنامهها قرار گرفته است. علاوه بر این، Ember بسیار سازگار عمل میکند و به عنوان یک ابزار کمکی برای مشاغل به حساب میآید. در ادامه برخی از مهارتهای لازم برای برنامه نویسی فرانت اند شرح داده خواهند شد.
برای برنامه نویسی فرانت اند به چه مهارت هایی نیاز داریم؟
برای آن که برنامه نویسی سمت کلاینت به خوبی و به صورت اصولی انجام شود، برخی از آموزش ها و مهارتها ضروری به حساب میآیند. در این بخش به پیشنیازهای لازم برای توسعه Front End پرداخته میشود.
یادگیری زبانهای برنامه نویسی HTML ،CSS و جاوا اسکریپت
زبان نشانهگذاری ابرمتن یا همان HTML و استایل شیتهای آبشاری (CSS) پایه و اساس وب سایت به حساب میآیند. به طوری که ساختار صفحات وب با به کارگیری HTML و استایلدهی به المانهای HTML با کمک CSS انجام میشود. منظور از استایلدهی به عناصر HTML این است که برای این عناصر رنگ، فونت، سبک حروف (typeface) و سایر موارد در نظر گرفته شود.
با توجه به اینکه استفاده ترکیبی از HTML و CSS تنها برای وب سایتهای کاملاً متنی مناسب به کار میرود و همچنین، به دلیل ایستا بودن HTML و CSS، لازم است زبان برنامه نویسی جاوا اسکریپت نیز به این مجموعه اضافه شود تا با کمک آن امکان ساخت وب سایتهای واکنشگرا فراهم شود.
با به کارگیری زبان های برنامه نویسی Front End یا اصطلاحاً سمت کلاینت، امکان اضافه کردن ویژگیهای تعاملی مثل رایگیری (Poll)، اسلایدشو و فرم به وب سایت وجود دارد. همچنین، میتوان عناصر پویایی را مانند انیمیشن، ویدئو و فایل صوتی نیز به وب سایت اضافه کرد. با توجه به نکات مذکور، یادگیری زبانهایی مانند CSS ،HTML و جاوا اسکریپت به عنوان زبان های برنامه نویسی Front End ، یک ضرورت محسوب میشود.
آشنایی با کتابخانهها و فریمورکهای فرانت اند
فریمورکها ماژولهای کد از قبل نوشته شدهای هستند که میتوان از آنها به منظور اضافه کردن المانهای رایج مثل رابط کاربری جستجو و ورود (Login) در وب سایت استفاده کرد. طراحی چارچوبهای نرمافزاری به گونهای است که به آسانی ادغام میشوند و امکان استفاده مجدد از آن وجود دارد.
از سوی دیگر، کتابخانهها نیز یک ابزار کمکی دیگر در برنامه نویسی Front End به حساب میآیند. کتابخانهها مجموعهای از افزونهها و اکستنشنها هستند که برای اضافه کردن عناصر پیش ساخته به یک وب سایت کاربرد دارند. یک مثال خوب از کاربرد کتابخانهها، زمانسنج شمارش معکوس در وب سایتهای فروش محصول است.
بهینهسازی عملکرد وب
در صورتی که در وب سایت سرعت بارگذاری پایین باشد، در بیشتر مواقع تعامل کاربران به شدت کاهش پیدا میکند. تکنیکهای بهینهسازی عملکرد وب سایت (Web Performance Optimization | WPO) از طریق ابزارهای اتوماسیون این اطمینان را ایجاد میکنند که زمان بارگذاری سریعتر انجام شود. به عنوان مثال، Grunt به طور خودکار تصاویر را بهینه و اجزای صفحه را با توجه به دستگاه، سبکتر میکند. باید توجه داشت این عمل بدون ایجاد اختلال در عملکرد وب سایت انجام میشود.
بهینهسازی موتورهای جستجو
بهینهسازی موتورهای جستجو (SEO | Search engine optimization) عبارت است از به کارگیری روشهایی که میتوان با استفاده از آنها تعداد بازدیدکنندگان را از طریق نتایج جستجو افزایش داد. با وجود اینکه به طور کلی، یک تیم جداگانه برای نظارت بر روشهای SEO وجود دارد، اما آشنایی با اصول اولیه میتواند به برنامهنویسان فرانت اند در تعیین محل قرار دادن عناوین، توضیحات متا و متن یک وب سایت کمک کند. به این طریق، به راحتی امکان یافتن موارد مذکور توسط موتورهای جستجو فراهم میشود.
آشنایی با اصول طراحی واکنشگرا
اکثر افراد از طریق دستگاه تلفن همراه خود به اینترنت دسترسی دارند تا از رایانه، بنابراین بدون شک مهارتهای طراحی واکنشگرا و تلفن همراه برای کارفرمایان مزیت بسیار مهمی محسوب میشود. طراحی واکنشگرا یعنی طرح و قالببندی سایت (گاهی اوقات عملکرد و محتوا) بر اساس اندازه صفحه نمایش و دستگاهی که شخص از آن استفاده میکند، قابل تغییر باشد. به عنوان مثال، وقتی از یک رایانه دسکتاپ و از طریق یک مانیتور بزرگ، یک وب سایت بازدید میشود، آنگاه ستونها، گرافیکهای بزرگ و تعاملات مختلفی ایجاد شده است که دقیقاً مخصوص کاربران دسکتاپ هستند.
از سوی دیگر، در دستگاه تلفن همراه، همان وب سایت به عنوان یک ستون بهینه برای تعامل لمسی ظاهر میشود. البته در این شرایط نیز از فایلهای پایه مشابه استفاده میشود. علاوه بر اینکه مفهوم Mobile Design طراحی ریسپانسیو را در برمیگیرد، این مفهوم میتواند به معنی ایجاد طرحهای جداگانه مخصوص موبایل نیز باشد. ممکن است در برخی شرایط، تجربه کاربری متمایزی برای بازدید سایت از طریق موبایل و دسکتاپ مد نظر باشد. در چنین شرایطی، متفاوت بودن سایت مخصوص تلفن همراه امری بدیهی و منطقی به حساب میآید. برای مثال، بهتر است وب سایت بانک از نسخه وب سایت تلفن همراه آن متمایز باشد تا کاربران امکان مشاهده مواردی مثل نزدیکترین محل بانک و نمای ساده حساب را در صفحه نمایش کوچک موبایل داشته باشند.
کنترل نسخه و سیستمهای مربوط به آن
با استفاده از سیستمهای کنترل نسخه میتوان در طول زمان تغییرات ایجاد شده در کد را پیگیری کرد. علاوه بر این، در صورتی که اشکالی پیش بیاید، میتوان با کمک سیستمهای کنترل نسخه به راحتی نسخه قبلی را بازیابی کرد. مثلاً در شرایطی که یک افزونه سفارشیسازی شده jQuery اضافه شده باشد و به طور ناگهانی، نیمی از کدهای آن خراب شوند، به جای مجبور شدن برای لغو دستی و رفع همه خطاها، باید به نسخه قبلی بازگشت و سپس آن را با راه حل دیگری مانند تنظیم مجدد، امتحان کرد.
گیت (Git) یکی پرکاربردترین سیستمهای مدیریت کنترل نسخه به حساب میآید و امکان نصب آن با استفاده از خط فرمان وجود دارد. دانستن نحوه استفاده از گیت تقریباً برای تمام توسعه دهندگان از جمله فرانت اند، بکاند و فولاستک یک مهارتهای شغلی حیاتی محسوب میشود.
خلاقیت و توانایی کار گروهی
علی رغم اینکه معمولاً افراد به عنوان توسعه دهندگان فرانت اند طراحی سنگین انجام نمیدهند، همچنان نقش بسیار مهمی در ایجاد و استقرار وب سایت ایفا میکنند. بنابراین، برنامهنویسان Front End باید خلاقیت را در خود تقویت کنند تا امکان پیادهسازی چشماندازی که طراحان رابط کاربری (UI) ارائه میدهند، توسط آنها وجود داشته باشد. علاوه بر این، با توجه به اینکه توسعه و طراحی وب یک کار گروهی به حساب میآید، اکثر وظایف به صورت مشارکتی و به همراه دیگران پیش میروند. بنابراین، یک توسعه دهنده Front End باید مهارتها و خصوصیتهای لازم برای شرکت در کارهای گروهی را داشته باشد.
آشنایی با اصول طراحی
علی رغم اینکه قرار نیست همه توسعه دهندگان Front End یک طراح یا همان Designer فوقالعاده باشند، اما هر توسعهدهنده Front End باید در ارتباط با اصول طراحی دانش حداقلی را داشته باشد. در واقع، برنامهنویسان Front End باید به اندازه کافی مفاهیم طراحی را بشناسند تا آنچه را که در حال رخ دادن است تشخیص دهند و طرح را به درستی بر روی محصول نهایی خود اعمال کنند. برای جلوه دادن به پروژههای بزرگ با محتواهای گوناگون، توسعه دهندگان فرانت اند باید درک درستی از آنچه در سر طراح میگذرد داشته باشند.
بنابراین، علاوه بر نمای بیرونی طراحی و چگونگی نمایش وب سایت، باید علت اینکه چرا ظاهر آن به صورت خاصی است را نیز بدانند. از این طریق، میتوان از محدودیتهای فنی و زیباییشناسی آگاهی پیدا کرد که بر شغل برنامهنویس Front End تأثیر میگذارند. بنابراین، آشنایی با اصول تجربه کاری به عنوان یکی از مهارتهای توسعه دهنده Front End در نظر گرفته میشود.
یادگیری نرم افزارهای گرافیکی مانند فتوشاپ
چند سال پیش، افراد استفاده از CSS ،HTML و جاوا اسکریپت و فقط با دانستن نحوه ایجاد قالببندی زیبا و افزودن ویژگیهای تعاملی به وب سایت به راحتی به عنوان یک توسعهدهنده Front End در نظر گرفته میشدند. اما این شرایط دیگر در بازار کار کنونی حاکم نیست و این روزها لازم است یک برنامهنویس Front End از دانش و مهارت بیشتری برخوردار باشد. ممکن است این سوال پیش بیاید که در شرایطی که کار توسعهدهنده تنها کدنویسی است، چرا یادگیری طراحی ضرورت دارد؟ پاسخ این سوال ساده است.
چرا که داشتن مهارتهایی مانند داشتن درک اولیه از نحوه دستکاری تصویر، ایجاد اجزای گرافیکی، روتوش تصاویر، طراحی رابط کاربری یا فقط راهاندازی مواردی با استفاده از گرافیک یا تصاویر برای وب سایت، یک امتیاز بزرگ به حساب میآید. این کار سازندگی توسعه دهندگان فرانت اند را افزایش میدهد و همچنین، به کار آنها چه در یک شرکت یا استارتاپ حرفهای و چه به صورت فریلنسر ارزش بیشتری میبخشد. Adobe Photoshop نرمافزاری است که برای ویرایش تصویر و روتوش عکس کاربرد دارد و سیستم عاملهایی مانند ویندوز، مک (macOS) از آن پشتیبانی میکنند. فتوشاپ به کاربران این امکان را میدهد که تصاویر و آثار هنری را ایجاد، تقویت یا ویرایش کنند.
آشنایی با اصول تجربه کاربری
تجربه کاربری (User Experience | UX) اصطلاحی است که برای شرح تجربه کلی یک کاربر در زمان تعامل با یک محصول یا خدمات مورد استفاده قرار میگیرد. بسته به نوع طراحی محصول یا سرویس، ممکن است این تجربه متفاوت باشد. هدف از طراحی تجربه کاربری ارائه محصول مفیدی است که در آن خصوصیاتی مانند سهولت آسان استفاده و تعامل لذتبخش مشاهده شود. به بیان ساده، کل فرآیند تجربه کاربری در مورد افزایش تجربهای است که افراد هنگام تعامل با یک محصول دارند و به واسطه آن، محصولات تجربیات معنیدار و مرتبطی در اختیار کاربران قرار میگیرد.
طراحی کل فرآیند دستیابی و ادغام محصول، از جمله جنبههای نام تجاری، طراحی، قابلیت استفاده و عملکرد از مواردی هستند که در طراحی تجربه کاربری شامل میشوند. با توجه به نکات مذکور، لازم است برنامهنویسان فرانت اند به خوبی با علایق و نیازمندیهای کاربران آشنا باشند تا طراحی فرانت اند وب سایت یا اپلیکیشن بهترین تجربه را برای کاربران به همراه داشته باشد. به طوری که با توجه به نیازهای کاربران، وب سایت به صورت مفید و کارآمد پیادهسازی شود.
برنامه نویس فرانت اند چقدر درآمد دارد؟
به طور میانگین، درآمد توسعه دهندگان Front End در جهان بین ۶۰ تا ۱۱۰ هزار دلار در نظر گرفته میشود. در ایران با توجه به مهارتها و سوابق افراد، حقوق برنامهنویسان فرانت اند از سه میلیون تا ده میلیون متغیر است. عنوانهای متعددی برای شغلهای حوزه فرانت اند وجود دارد که در ادامه به برخی از مشاغل شاخص این حوزه اشاره شده است:
- توسعهدهنده وب (Front End Developer)
- مهندس فرانت اند (Front End Engineer)
- توسعهدهنده CSS / HTML
- طراح فرانت اند وب (Front End Web Designer)
- طراح رابط کاربری (UI)
- Front End DevOps
- توسعه دهنده Front End موبایل / تبلت
- متخصص سئو Front End
- متخصص تست
تفاوت برنامه نویسی فرانت اند و بک اند چیست؟
ممکن است برای برخی از افراد این سوال پیش بیاید که فرانت اند و بک اند دقیقاً چه تفاوتهایی دارند؟ در این بخش از مقاله به این سوال پاسخ داده میشود. اما پیش از پرداختن به تفاوت میان فرانت اند و بک اند وب سایت، ابتدا لازم است چیستی بک اند و مفاهیم پیرامون آن مورد بررسی قرار بگیرند. در ادامه، برای درک بهتر مباحث، برخی از زبان های برنامه نویسی Back End و فریمورکهای آن نیز معرفی خواهند شد.
بک اند چیست؟
منظور از «بک اند» (Back End)، بخش سمت سرور وب سایت است. در Back End صفحات وب، اعمالی همچون ذخیرهسازی و سازماندهی دادهها انجام میشود. علاوه بر این، بررسی اینکه آیا همه بخشهای مربوط به Front End وب سایت به درستی کار میکنند یا خیر نیز از طریق Back End امکانپذیر است. به بیان ساده، Back End آن بخش از صفحات وب است که امکان مشاهده و برقراری تعامل با آن وجود ندارد و کاربران نمیتوانند به طور مستقیم با این بخش از نرمافزار ارتباط برقرار کنند.
در عوض، ویژگیها و بخشهایی که توسط توسعه دهندگان بکاند ایجاد میشوند به طور غیرمستقیم و به واسطه عملکرد Front End برای کاربران در دسترس قرار میگیرند. فعالیتهایی مانند نوشتن APIها، ایجاد کتابخانهها و کار با اجزای سیستم بدون رابط کاربری یا حتی سیستمهای برنامه نویسی علمی نیز به عنوان فعالیتهای بخش Back End وب سایت به حساب میآیند.
زبان های برنامه نویسی بک اند کدامند؟
- PHP: پیاچپی یک زبان اسکریپتی سمت سرور است که برای برنامه نویسی وب طراحی شده است. با توجه به اینکه کدهای PHP روی بخش سمت سرور اجرا میشوند، PHP به عنوان زبان سمت سرور شناخته میشود.
- C++: سی پلاس پلاس یک زبان برنامه نویسی همهمنظوره است و امروزه به طور گسترده برای برنامه نویسی رقابتی مورد استفاده قرار میگیرد. علاوه بر این، از زبان برنامه نویسی C++ به عنوان زبان بک اند نیز استفاده میشود.
- Java: جاوا یکی از کاربردیترین و مرسومترین زبانهای برنامه نویسی در جامعه توسعه دهندگان محسوب میشود. مزیتهایی همچون مقیاسپذیری بالا و امکان استفاده آسان از کامپوننتهای جاوا منجر به استفاده روزافزون از این زبان برنامه نویسی میشود.
- Python: زبان برنامه نویسی پایتون به گونهای طراحی شده است که خوانایی کدهای آن بالا است. از سوی دیگر، مجموعه متعددی از فریمورکها و کتابخانههای گسترده و غنی برای پایتون ارائه شدهآند.
- جاوا اسکریپت: امکان استفاده از جاوا اسکریپت هم به عنوان زبان برنامه نویسی Front End و هم زبان برنامه نویسی Back End وجود دارد.
- Node.js: نود جیاس یک محیط اجرای چندسکویی (Cross-platform) و متن باز است که میتوان از طریق آن، کدهای جاوا اسکریپت را خارج از مرورگر اجرا کرد. باید توجه کرد Node.js یک چارچوب نرمافزاری یا زبان برنامه نویسی نیست. بلکه Node.js ابزاری است که با کمک آن امکان ساخت خدمات Back End مثل APIها برای وب اپلیکیشنها و برنامههای تلفن همراه فراهم میشود. Node.js توسط شرکتهای بزرگی مانند نتفلیکس (Netflix)، پی پال (PayPal)، اوبر (Uber)، والمارت (Walmart) و سایر موارد استفاده میشود.
فریمورک های بک اند کدامند؟
چارچوب های بکاند با هدف توسعه اپلیکیشنهای مختلف برای کاربردهای بیشماری در سراسر جهان کنونی طراحی شدهاند. ممکن است برای برخی از توسعه دهندگان یافتن فریمورک بکاند مناسب امری دشوار باشد. چرا که باید از مطلوبیت عملکرد و مقیاسپذیری فریمورک اطمینان حاصل شود.
امروزه گزینههای بسیار زیادی برای توسعه دهندگان وجود دارد و به همین دلیل، معمولاً انتخاب گزینه متناسب با نیازمندیها با چالشهای زیادی همراه خواهد بود.
در ادامه این بخش از مقاله، به منظور آشنایی بیشتر، برخی از فریمورکهای بک اند به صورت فهرستوار معرفی میشوند.
- جنگو (Django)
- لاراول (Laravel)
- Ruby on Rails
- Express.JS
- CakePHP
- Flask
- ASP.NET Core
- Spring Boot
- Koa
- Phoenix
اکنون در ادامه این بخش، تعدادی از چارچوبهای نرمافزاری که پیشتر معرفی شدند به صورت جامع و مفصل مورد بررسی قرار میگیرند.
فریمورک جنگوی پایتون
جنگو (Django) یک فریمورک یا همان چارچوب نرمافزاری سطح بالا است که تقریباً همه مواردی را شامل میشود که یک برنامه نویس به آنها نیاز دارد. به همین دلیل در جنگو سردرگمی ناشی از نصب و نگهداری افزونههای شخص ثالث وجود ندارد و همه بخشهای مختلف این فریمورک در کنار هم کار میکنند. جنگو یکی از انتخابهای ایدهآل برای توسعه وب اپلیکیشنهای تعاملی، مبتنی بر پایگاه داده و دارای مقیاسپذیری بالا محسوب میشود. قابلیتهایی مانند سفارشیسازی (Customizable) و مقیاسپذیری بالا در جنگو باعث شده است که این چارچوب نرمافزاری، فریمورک بک اند مناسبی به شمار رود.
لاوه بر این، به دلیل گستردگی انجمن و همچنین ارائه مستندات جامع، جنگو یک چارچوب مناسب برای توسعه وب تلقی میشود. باید توجه کرد، در صورتی که افراد بخواهند پروژههای وب کوچک و ساده بسازند، امکان استفاده از چارچوبهای بک اند مناسبتری نیز وجود دارد. چرا که جنگو بیشتر در پروژههای سنگین و بزرگ مورد استفاده قرار میگیرد. به منظور آشنایی بیشتر با این فریمورک تحت وب پایتون، میتوان به مقاله «جنگو (Django) چیست؟» رجوع کرد.
لاراول
لاراول (Laravel) یکی از بهترین چارچوبهای نرمافزاری برای توسعه Back End محسوب میشود. لاراول ساختار عالی، قابلیت مطابقت با گروههای بسیار بزرگ و جعبه ابزار پیشرفته و کارآمدی دارد. فریمورک لاراول بر مبنای زبان PHP و بر اساس الگوی معماری MVC عمل میکند. برخلاف دیگر فریمورکها، لاراول به توسعه دهندگان وب این امکان را میدهد تا انعطاف و خلاقیت بیشتری از خود نشان دهند.
چرا که این فریمورک به گونهای طراحی شده است که رسیدگی به جزییات در پسزمینه آن انجام میشود. علاوه بر این، نحو یا همان سینتکس در لاراول کاملاً قابل درک و واضح است. به منظور درک بهتر چگونگی عملکرد فریمورک لاراول، میتوان به مقاله «آموزش لاراول» رجوع کرده و از آن به عنوان راهنمای شروع به کار با لاراول استفاده کرد.
Express.JS
Express فریمورک استاندارد سمت سرور است که برای Node.js استفاده میشود. همانطور که پیشتر گفته شد، Node.js یک محیط اجرایی برای کدهای جاوا اسکریپت و نرم افزارهای متن باز است. Express بهترین چارچوب نرمافزاری برای ساخت APIهای RESTful و وب اپلیکیشنها به حساب میآید. در Express یک لایه نازک از ویژگیهای اصلی برنامه وب ارائه میشود و با آن میتوان به راحتی یک API قوی با کمک سرویس های مختلف HTTP و میان افزارهای (Middleware) قابل دسترسی ایجاد کرد.
با توجه به اینکه Express به صورت حداقلی، انعطافپذیر و مناسب برای توسعه در Node.js طراحی شده است، میتوان آن را یکی از برترین فریمورکهای وب در نظر گرفت. توشعهدهندگان جاوا اسکریپت می توانند با به کارگیری Node.js و Express اپلیکیشنهای سمت سرور را توسعه دهند. Express در شرکتهایی همچون Myspace، اوبر، اکسنچر (Accenture)، میولسافت (MuleSoft) و سیار شرکت ها بزرگ مورد استفاده قرار میگیرد.
فلسک Flask
Flask یک میکرو فریمورک است که برای توسعه وب با زبان برنامه نویسی پایتون کاربرد دارد. عبارت «میکرو فریمورک» برای اشاره کردن به فریمورکهای وب اپلیکیشن حداقلی استفاده میشود. این فریمورکها فاقد عملکردهایی مثل حسابها، احراز هویت (Authentication) ، مجوز (Authorization) ، نقشها (Roleها) و اعتبارسنجی ورودی (Input Validation) هستند که معمولاً همگی در یک چارچوب برنامه وب کامل انتظار میرود.
البته مواردی همچون امنیت کوکیها، قالببندیهای موتور Jinja2، اعزام درخواست RESTful و آزمایش واحد (Unit Testing) در Flask پشتیبانی میشوند. بر خلاف جنگو، طراحی فلسک به گونهای است که برای پروژههای کوچک یک فریمورک مناسب و کاربردی به حساب بیاید. از سوی دیگر، به دلیل اینکه افزونهها (Extensionها) در Flask پشتیبانی میشوند، میتوان با استفاده از افزونهها، قابلیتها و ویژگیهایی مناسبی را برای توسعه وب اپلیکیشنهای پویا اضافه کرد.
افزونههای مختلفی برای اعتبارسنجی فرمها، فرآیند ORM، مدیریت بارگذاری (Upload) و احراز هویت وجود دارد. با توجه به اینکه افزونهها بیشتر از خود پروژه فلسک بازسازی میشوند و همچنین اهمیت فلسک به عنوان یک چارچوب نرمافزاری همهمنظوره، میتوان از آن هم برای وب سایتها و اپلیکیشنهای بزرگ و هم برای وب سایتها و اپلیکیشنهای کوچک استفاده کرد. Flask به عنوان فریمورک بک اند برای اپلیکیشنهای معروف لینکدین (LinkedIn) و Pinterest به کار رفته است. تا این بخش از مقاله، چیستی Front End و Back End وب سایت و همچنین برخی از مفاهیم مقدماتی مربوط به زبان های برنامه نویسی Front End و Back End مورد بررسی قرار گرفتند، اکنون در ادامه تفاوتهای اساسی و عمده فرانت اند و بک اند شرح داده میشوند.
تفاوت فرانت اند و بک اند
با وجود این توسعه Front End و Back End کاملاً با یکدیگر متفاوت هستند، اما هر دو جوانب مختلف از یک وضعیت به حساب میآیند. در توسعه Front End تمرکز روی المانهای بصری قرار دارد که کاربر با آنها ارتباط برقرار می کند (سمت کلاینت). اما، در برنامه نویسی Back End توسعه روی قسمتی از وب سایت انجام میشود که امکان مشاهده و تعامل با آن بخشها توسط کاربران وجود ندارد (سمت سرور).
فرانت اند و بکاند صفحات وب در کنار هم کار میکنند تا یک وب سایت پویا ایجاد شود. با استفاده از این وب سایتهای پویا، کاربران امکان خرید، استفاده از فرمهای تماس و سایر فعالیتهای تعاملی را خواهند داشت. وب سایتهایی مانند نتفلیکس، پیپال و فیسبوک نمونههایی از وب سایتهای پویا به حساب میآیند. در واقع، Front End یک نمای ظاهری است که کاربران آن را میبینند و با آن ارتباط برقرار میکنند و Back End آن بخشی است که همه کارهای مربوط به صفحات وب توسط آن انجام میشود.
به بیان ساده، فرانت اند به آن قسمتهایی از وب سایت گفته میشود که کاربران میتوانند آنها را مشاهده کنند و با آن بخشها تعامل داشته باشند. برای مثال، رابط کاربر گرافیکی (GUI | Graphical User Interface)، خط فرمان، طراحی، وضعیت منوها، تصاویر، متون، ویدئوها و سایر بخشهای مشابه، همگی جز Front End یک وب سایت محسوب میشوند. باید توجه کرد جنبههای بصری وب سایت که قابل مشاهده هستند و کاربران میتوانند آنها را تجربه کنند Front End صفحات وب به حساب میآیند.
از جمله زبان های برنامه نویسی Front End کابردی میتوان به CSS ،HTML و جاوا اسکریپت اشاره کرد و برای توسعه Back End وب سایت میتوان از زبان های برنامه نویسی مختلفی مانند جاوا، روبی، پایتون، داتنت و سایر موارد استفاده کرد. پس از بررسی تفاوت میان فرانت اند و بکاند صفحات وب، اکنون لازم است به تفاوت میان توسعه فرانت اند و طراحی رابط کاربری و همچنین توسعه دهندگان آنها پرداخته شود. به این ترتیب، در ادامه این مقاله تفاوت آنها بررسی میشود.
تفاوت برنامه نویس فرانت اند و طراح رابط کاربری (UI) چیست؟
در این بخش از معرفی زبان های برنامه نویسی Front End ، تفاوت میان توسعه دهنده فرانت اند و طراح رابط کاربری (UI) شرح داده میشود. اما پیش از پرداختن به تفاوت این دو شغل، ابتدا چیستی طراحی رابط کاربری و مفاهیم پیرامون آن مورد بررسی قرار میگیرد.
طراحی رابط کاربری (UI) چیست؟
UI در عبارت «طراحی UI» مخفف «رابط کاربری» است. رابط کاربری یک طرح گرافیکی برای اپلیکیشنها محسوب میشود. دکمههایی که کاربران روی آنها کلیک میکنند، متنی که میخوانند، تصاویر، اسلایدرها، فیلدهای ورود متن و بقیه مواردی که کاربر با آنها تعامل دارد همگی رابط کاربری به حساب میآیند.
علاوه بر این، رابط کاربری طرحبندی صفحه، انتقالها (Transitionها)، انیمیشنهای رابط و تک تک تعاملات کوچک یا اصطلاحاً میکرو را شامل میشود. در حقیقت، طراحی هر نوع المان بصری، تعامل یا انیمیشن امری ضروری و لازم به حساب میآید. به این ترتیب، باید مشخص شود ظاهر اپلیکیشن چگونه باشد و برای این وظیفه، طراحان رابط کاربری وارد عمل میشوند. در ادامه مقاله زبان های برنامه نویسی Front End ، وظایف طراحان رابط کاربری شرح داده میشود.
وظیفه طراح رابط کاربری چیست؟
طراحان رابط کاربری، طراحان گرافیکی به حساب میآیند و مهمترین وظیفه در شغل آنها، توجه به زیبایی و ظاهر اپلیکیشن است. طراحان رابط کاربری باید اطمینان حاصل کنند که UI وب سایت به صورت جذاب، از نظر بصری هیجانانگیز و دارای تمهایی متناسب با هدف اپلیکیشن ارائه شود. انتخاب رنگ طرح کلی (Scheme) و شکل دکمهها بر عهده طراح رابط کاربری (UI Designer) است.
در حقیقت، طراحان رابط کاربری ظاهر اپلیکیشن و آنچه را ایجاد میکنند که هنگام استفاده از اپلیکیشن احساس میشود. به این دلیل که تمام المانهای بصری از نظر زیباشناسی و همچنین از نظر هدف با یکدیگر تناسب داشته باشند.
مقایسه برنامه نویس فرانت اند و طراح رابط کاربری
در بخش قبل تعاریف مربوط به طراحی رابط کاربری و همچنین وظایف طراحان UI شرح داده شده است، اکنون در ادامه معرفی زبان های برنامه نویسی Front End ، وظایف برنامه نویس فرانت اند و طراح رابط کاربری با یکدیگر مقایسه و تفاوتهای عمده آن بررسی میشوند. ابزار اصلی کار برای طراح رابط کاربری ایلاستریتور(Adobe Illustrator) یا نرمافزارهای مشابه است که از آن برای ترسیم طرحها و تهیه موارد مربوط به گرافیک استفاده میکنند.
Illustrator به عنوان یک نرمافزار مناسب برای کار روی بردارهای (وکتورهای) گرافیکی شناخته میشود و در آن امکان مقیاسبندی و تنظیم رابطهای مفهومی برای صفحه نمایشهایی با وضوح مختلف وجود دارد.
علاوه بر این، طراحان UI میتوانند از Microsoft Expression Design و Expression Blend به عنوان ابزارهای کمکی استفاده کنند. در نهایت، طراحان رابط کاربری باید به طور جامع روی دستورالعملهای متناسب با سیستم عامل مربوطه تسلط داشته باشند، چرا که آنها میخواهند رابط کاربری را برای آن سیستم عامل خاص تنظیم کنند.
در ادامه، برخی از اولویتهایی که طراح UI باید آنها را در نظر بگیرد به صورت مختصر و خلاصه شرح داده میشوند.
- رابط کاربری کارآمد
- ارائه UI مناسب و جذاب (به طوری در صورت استفاده مکرر باعث آزار کاربر نشود)
- نمای بصری جذاب و زیبا
اما توسعه دهندگان Front End چه وظایفی دارند؟ در ادامه این بخش از مطلب، به این سوال پاسخ داده میشود. برخلاف طراحان رابط کاربری، که مسئول طراحی ظاهر بصری وب سایت هستند، توسعه دهندگان Front End مسئولیت اجرا و چگونگی عملکرد رابط کاربری را برعهده دارند. در واقع، به واسطه برنامه نویسی فرانت اند، میتوان رابط کاربری یک نرمافزار را به صورت فنی پیادهسازی کرد. علاوه بر نکات مذکور، توسعه دهندگان Front End باید مهارتهای برنامه نویسی بیشتری نسبت به طراح UI داشته باشند و مفاهیمی همچون پروتکل HTTP، اصول کار سرورها و مرورگرها، ویژگیهای نمایش وب در دستگاههای مختلف موجود در بازار را به طور کامل درک کنند.
در بیشتر مواقع، توسعهدهنده Front End باید برای رابط کاربری راهحلهای مختلفی ارائه دهد، به همین دلیل داشتن دانش اولیه از طراحی UI میتوانند یک مزیت کلیدی برای آنها به شمار بیاید. یکی از چالشهای برنامه نویسی فرانت اند تغییرات مداوم روشها و ابزارهایی است که در توسعه Front End استفاده میشوند. به این دلیل که با ایجاد تغییرات در این ابزارها و روشها، برنامهنویسان نیز باید از پیشرفتهای در حال وقوع حوزه برنامه نویسی وب آگاه شوند.
علی رغم وجود چالشهای مختلف، همچنان در طول سالهای اخیر برنامه نویسی فرانت اند و طراحی رابط کاربری هر دو به شغلهای رایج و محبوب بازار کار کنونی تبدیل شدهاند و هر کدام علاقهمندان متعددی دارند. امروزه، از زبان های برنامه نویسی Front End کاربردی یعنی CSS ،HTML و جاوا اسکریپت برای ساخت Front End استفاده میشود. البته باید توجه داشت علاوه بر یادگیری زبانهای برنامه نویسی Front End ، درک مفاهیم مربوط به الگوریتمها، ساختار دادهها، الگوهای کدگذاری، برنامه نویسی شی گرا (OOP) و رویکرد تابعی نیز برای برنامهنویسان در همه زمینهها ضروری به حساب میآید.
چرا باید برنامه نویس فرانت اند شویم؟
در بازار کار فعلی فارغ از اینکه کار در یک سازمان باشد یا به طور فریلنسری، تقاضا برای توسعه دهندگان وب بسیار بالا محسوب میشود. در واقع، گروه خلاق (Creative Group)، توسعه وب Front End را یکی از ده شغل برتر خلاقیت و بازاریابی سالهای اخیر نامیدهاند.
در ادامه پنج مورد از دلایل اهمیت برنامه نویسی فرانت اند به عنوان شغل شرح داده میشوند.
- درآمد مناسب: با استناد به راهنمای حقوق گروه خلاق، توسعه دهندگان فرانت اندی که سه سال تجربه کار دارند، میتوانند از ۸۰ هزار دلار تا ۱۲۰ هزار دلار حقوق دریافت کنند.
- انعطاف شغلی: برنامهنویسان فرانت اند می توانند از هر جایی، حتی خانه خود روی پروژههای وب کار کنند. به همین دلیل توسعه وب یکی از انعطافپذیرترین مشاغل به حساب میآید. علاوه بر این، مجموعه مهارتهای کسب شده به افراد این امکان را میدهد که در زمینههای مختلف مانند ویرایش تصویر و تجربه کاربری (UX) کار کنند.
- تقویت خلاقیت: تقریباً خلاقیت تمام برنامه نویسی Front End را فراگرفته است. یعنی، افراد به عنوان توسعه دهندگان Front End مهارت ایجاد وب سایتهای سفارشی را خواهند داشت؛ به گونهای که کاربران بهترین تجربه کاربری ممکن را از وب سایت آنها بدست آورند.
- موقعیتهای شغلی متعدد: به واسطه یادگیری زبان های برنامه نویسی Front End و فریمورکهای کاربردی آن و همچنین، استفاده از مهارتها خود در پروژهها متعدد، موقعیتهای شغلی متعددی برای توسعه دهندگان فرانت اند وجود دارد. باید توجه داشت فارغ از اینکه شغل در شرکت باشد یا به صورت مستقل، همچنان توسعه دهندگان فرانت اند میتوانند در این حوزه به موفقیت شغلی دست پیدا کنند.
- تکامل و بهبود دائمی حوزه فرانت اند: برنامه نویسی Front End یک شغل جذاب به حساب میآید. چون همیشه در حال پیشرفت و تغییرات مداوم است. این یعنی توسعه دهندگان وب همیشه این فرصت را دارند که با ابزارهای جدید تعامل داشته باشند و مهارتهای جدیدی را فرا بگیرند. بنابراین، در شغل توسعه فرانت اند فرصتهای متعددی برای یادگیری عملی فراهم میشود.
جمعبندی
در سالهای اخیر، برنامه نویسی وب به ویژه توسعه Front End به عنوان یکی از مشاغل محبوب و رایج در بازار کار علم کامپیوتر شناخته شده است. در این مقاله، ابتدا ماهیت بخش Front End وب سایتها و وب اپلیکیشنها شرح داده شد و در ادامه، مفاهیم و مباحث مربوط به زبان های برنامه نویسی Front End و همچنین مزایا و معایب هر یک از آنها به طور جامع و کاربردی مورد بررسی قرار گرفت.
در بخش بعدی این مطلب، تعدادی از چارچوبهای نرمافزاری و کتابخانههای فرانت اند معرفی شدند. علاوه بر این، به دلیل علاقه روزافزون مخاطبین به حوزه برنامه نویسی وب، تفاوت مسئولیتهای برخی از مشاغل این حوزه، از جمله طراح رابط کاربری (UI) و برنامهنویس Back End نیز با توسعه Front End شرح داده شد.